سرگذشت رمزگشایی خط میخی در سده هجدهم میلادی با گردشگرانی که از تخت جمشید دیدن می کردند، آغاز می گردد. سیاحان در آن جا تعدادی کتیبه حک شده بر دیوارها دیدند و از آن رونوشت برداری کردند.
نخستین موفقیت در رمزگشایی خط میخی فارسی باستان توسط گروتفند آلمانی که معلم زبان یونانی بود حاصل شد. البته دانشمندان اروپایی پیش از آن با خط پهلوی و اوستایی آشنا بودند. گروتفند در سال 1802م موفق شد 10 نشانه خط میخی فارسی باستان را تشخیص دهد. در ادامه در یکی از متن ها او حدس زد که نام شاه (یکی از شاهان هخامنشی) نوشته شده و آن شاه نام پدر خود را نیز که شاه بوده آورده است. وی حدس زد نام خشایارشا و داریوش در کتیبه نوشته شده است.سپس نام این دو را از زبان های یونانی، عبری و اوستایی اخذ کرد و تعداد حروف و تشابه حروف در دو اسم را درآورد. البته در نهایت بعدها مشخص شد که فقط چند نشانه را درست حدس زده، اما همین چراغ راه آینده شد.
گام بزرگ بعدی را راولینسون انگلیسی برداشت. وی در سال 1835م رونوشت برداری از کتیبه بیستون را آغاز کرد. شجاعت وی در این کار با توجه به امکانات آن زمان تحسین برانگیز بود. راولینسون با توجه به سه زبانه بودن کتیبه بیستون(در آن دوره بیشتر کتیبه ها سه زبانه بوده و تطبیق متون کار را راحتر می کرده است) و تطبیق آن با متن های دوره داریوش در کتاب های تاریخی و هم چنین تصویر بالای کتیبه، توانست اولین متن را بخواند. بعد از آن نوبت به متن های بابلی و ایلامی رسید. راولینسون و هینکس در نهایت توانستند آن دو خط را نیز تا حدود زیادی بخوانند.
بعدها وایسباخ، هالک و کامرون، کار آنها را درباره خط میخی ایلامی کامل کردند. هرچند با توجه به کم بودن متون و خویشاوند نبودن زبان ایلامی با هیچ زبان دیگری ، این خط هنوز به طورکامل شناخته نشده است.
شاید خیلی از مردم تصورشان از خط میخی، خطی باشد که در دوره هخامنشیان از آن استفاده می شده است. اما نکته مهم برای خوانش خط میخی آن است که بدانیم این خط در دوره سه هزارساله اش برای نوشتن 15 زبان مختلف به کار رفته، که اولین آنها متعلق به سومریان و بابلیان بوده و زبان های بعدی با توجه به نیاز خود تغییراتی در آن داده اند. از بین این خط ها دو خط کامل علائم را عوض کرده اند: یکی خط میخی فارسی باستان و یکی خط اوگاریتی. خط فارسی باستان با توجه به اینکه بین کلمات، نشانِ جداکننده می گذارد و تعداد حروفش کمتر است، تا حدودی راحت تر از بقیه است و در نهایت هم اولین خط میخی رمزگشایی شده همین فارسی باستان بوده که در دوره هخامنشیان و از دوران پادشاهی داریوش بزرگ استفاده می شده است. هر چند در همان دوره هم تمام الواح استفاده شده در تخت جمشید به خط میخی ایلامی نوشته شده است.
*تصویر راولینسون را در حال رونوشت برداری از کتیبه بیستون نشان می دهد.
*برای مطالعه بیشتر به منبع زیر مراجعه نمایید:
#کتاب"تاریخ خط میخی" نوشته کریستوفر واکر
از ایلام تا ایران میخی ,زبان ,دوره ,کتیبه ,توجه ,باستان ,فارسی باستان ,میخی فارسی ,کتیبه بیستون ,رونوشت برداری ,دوره هخامنشیان ,میخی فارسی باستان منبع
درباره این سایت