تا همین دوره اخیر نظریه ارائه شده در بیشتر کتاب های مربوط به باستان شناسی بین النهرین این بود که خط در جنوب عراق در حدود 3000 پ.م یا کمی پیشتر توسط یک سومری ساکن واروک اختراع شده است. این که او سومری بوده یا نه معلوم نیست.زیرا کهن ترین متون تماما فقط به صورت تصویرنگاره ای (خط تصویری) و فاقد نشانه های آوایی هستند که نشان دهند چه زبانی به رشته تحریر در آمده اند.اشاره به اینکه او در اوروک زندگی می کرده بر اساس این حقایق بوده که کهن ترین مدارک در مورد خط در آنجا یافت شده و این شهر در 3000 پ.م از تاریخی طولانی برخوردار بوده است.
امروزه چشم انداز متفاوت به نظر می رسد. مدارک در مورد مراحل اولیه خط در شکل الواح مکتوب که گاه مهر نیز دارند نه فقط در اوروک بلکه در نینوا در عراق، شوش و چغامیش و گودین تپه در غرب ایران و تل برک و حبوبه کبیره در شمال سوریه یافت شده اند و بیشتر آنها را می توان تا اواخر هزاره چهارم پ.م تاریخ گذاری کرد.
در متون تصویرنگاره ای یافت شده در شوش موسوم به ایلامی مقدم که در یک لایه باستان شناختی پدیدار شده اند که تفاوت هایی محسوس با لایه قبلی دارند و هم چنین از آن رو که متون ایلامی مقدم تا سیستان در مرز افغانستان هم یافت شده اند، ممکن است خط در فلات ایران ابداع شده باشد. در نهایت الواح اوروک و جمدت نصر به عنوان سرآغاز نگارش در سومر و الواح شوش به عنوان نخستین نمونه های زبان کمتر فهمیده شده ایلامی در نظر گرفته می شوند.
نکته مهم این است که خط ایلامی مقدم، به عکس خط سومری اولیه رمزگشایی نشده، و خط میخی ایلامی هم در امتداد خط تصویری ایلامی مقدم نیست و از سومر برداشت شده است. این موضوع باعث شده است که آغاز نگارش را از سومر در نظر گرفته و آن را مورد توجه بیشتری قرار دهند.
*عکس سیر تحول خط تصویری به میخی را در بین النهرین نمایش می دهد.
*برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه نمایید:
#کتاب"تاریخ خط میخی" نوشته کریستوفر واکر
مقاله"داستان نگارش" نوشته روشنک ماسوری
از ایلام تا ایران ایلامی ,یافت ,مقدم ,نگارش ,سومر ,میخی ,ایلامی مقدم منبع
درباره این سایت